1864 yılında; Çerkesler yüzyıllardır yaşadıkları ata topraklarından, şehirlerinden, köylerinden Rus Çarlık askerleri zoruyla, gemilere doldurularak Karadeniz'de bulunan Osmanlı kıyı şehirlerine sürgün edilmiştir.
Bu göç ve Çerkesleri tanımak için tarihsel sürece bakalım;
Kuzey Kafkasya halkları genel olarak Adigey veya Çerkesler olarak anılmaktadır.
Karadeniz'de Osmanlı Hakimiyeti
Fatih Sultan Mehmet, 15.YY'da Amasra, Sinop ve Trabzon’u alarak Karadeniz’in Anadolu kıyılarında egemenlik kurmuştu ve o dönemde Karadeniz’in kuzeyinde Kırım Hanlığı vardı. Venedikliler ve Cenevizliler, yarımadanın kıyılarında koloniler kurup Kırım’ı ekonomik yönden kendilerine bağlamışlardı.
Kırım halkının Cenevizlilere karşı Osmanlılardan yardım istemesi üzerine büyük bir donanmayı Kırım’a gönderdi ve sonrasında Kırım 1475 yılında Osmanlı'ya bağlandı .
Ruslar o dönemde sadece Kiev ile Moskova'da güçlü olan küçük bir devletti ve ilişkilerini Kırım Hanlığı aracılığıyla yürüttüğü Osmanlı Devleti ile münasebetlerini bozmamaya gayret gösteriyordu.
16. Yüzyıl : Bu dönemde Ruslar, Karadeniz’in kuzeyindeki siyasi yapıyı iyi değerlendirerek, IV. İvan zamanında 1552’de Astrahan ve 1556’da Kazan Hanlıklarını topraklarına kattı. Bu gelişme Türk dünyası için büyük bir yıkım oldu.
17. Yüzyıl : Rusya ile Osmanlı Devleti arasında imzalanan İstanbul Antlaşması sonrası Osmanlı Devleti Azak gibi önemli bir kaleyi, Don nehri kıyılarını ve Kuban nehri tarafını da Rusya’ya bırakmak zorunda kaldı. Bu tarihten sonra Çarlık Rusya, Karadeniz'de siyasi ve askeri açıdan üstün bir konuma yükseldi.
Karadeniz'de Çarlık Rusya Hakimiyeti
18. Yüzyıl : Osmanlı Devleti, Küçük Kaynarca ve ardından 1792'de imzalanan Yaş Antlaşması ile Kırım'ı Çarlık Rusya'ya vermek zorunda kaldı. Rus Ordusu; Karadeniz'i kıyıları ve Kafkasya'yı ele geçirmeye başladı. Bu anlaşmaya rağmen Çarlık Rusya'nın; Kuzey Kafkasya'yı ele geçirmesini engelleyenler Çerkezler'in direnişi olmuştur.
Çarlık Rusya-Çerkes Savaşı (1759 - 1864)
Osmanlı ve Anadolu topraklarını ele geçirmek isteyen Çarlık Rusya ile Kuzey Kafkasya halkları arasında süren savaş 100 yıldan uzun sürmüştür (1759 - 1864). Çerkesler; atalarının binlerce yıldır yaşadığı toprakları savunmak için kendilerinden sayı ve teknoloji olarak çok üstün durumda olan Rus Ordusuna karşı 100 yıl savaşarak direnmeyi başarmışlardır.
18.Yüzyılda, Çariçe II.Katerina döneminde başlayan bu zorlu direniş; Çar I.Paul, I.Aleksandr, ÇarConstantine Pavlovich, Çar I.Nikolas ve Çar II.Aleksandr dönemine kadar altı farklı Çar ve Çariçe yönetiminde Rus saldırıları yıllar boyu devam etmiştir.100 yıl süren Çerkes-Çarlık Rusya savaşı sonrası Ruslar Kafkasyayı ele geçirdiler.
19. yüzyıl'da yıllarca devam eden savaş sebebiyle Kafkasya'da salgın hastalıklar ve fakirlik de artmıştı. Kabardey bölgesinin 300.000'i aşan nüfusu 1764-1817 yılları arasında devam eden çetin savaşlar ve veba salgını nedeniyle 35.000'e inmişti.
Kuzey Kafkasya'da yaşayan tüm halklar, Çarlık Rusya'yı durdurabilmek için birlik içinde hareket ediyor, beraber cepheye gidiyor, beraber düşmana saldırıyorlardı. Adıgeler, Lezgiler, Çeçenler, Kumuklar, İnguşlar ve diğer halklar...
Bu savaşlarda kahramanlıklar gösteren Şeyh Şamil, İmam Mansur gibi ismi öne çıkan liderler haricinde; Bemate Misost, Keremırze Sokur, Hatohuşovko Mıhamet-Aşe, Ajcırıko Kuşıku, Sefralıko Met, Şocen Şumafe, Hırçız Ale ve diğer birçok liderler vatanları için savaşmış ve canlarını vermişlerdir.
Çarlık Rusya, Kafkasya'yı 2 Temmuz 1864 tarihinde (eski takvimde 21 Mayıs) ilhak etmiştir.
21 MAYIS 1864 ÇERKES SÜRGÜNÜ
100 yıldan fazla süren savaş sonrası Çerkes sürgünü sırasındaki Çarlık Rusya politikası, Çerkes nüfusu bir an önce ata topraklarından, şehirlerinden, köylerinden zorla çıkartarak sürgün etmek biçiminde uygulanmıştır.
1864 yılında; yüzyıllardır yaşadıkları ata topraklarından, şehirlerinden, köylerinden asker zoruyla getirilen sivil nüfus gemilere doldurularak Karadeniz'de bulunan Osmanlı kıyı şehirlerine zorla sürgün edilmiştir..
 |
1864 Kafkas'ya'dan zorunlu göç haritası.
|
"21 Mayıs Çerkes Sürgününü Anma Törenleri Fotoğrafları" Kefken
 |
 |
"Kocaeli, Karadeniz sahillerinde Kefken'de bulunan Çerkes Mezarlığı Anıtı hakkında, 1864 Çerkes Sürgünü"
 21 Mayıs insanlık tarihindeki en büyük trajedilerden birinin anılacağı gündür. 21 Mayıs Çerkes halkına Çarlık Rusyası’nın kolonyalist politikaları ve stratejik hedefleri doğrultusunda uygulanan soykırım ve sürgünün yıl dönümüdür. 
Çerkesya'nın yerli halklarından temizlenmesi amacıyla uygulanan sistemli politika sonucu, Çerkeslerin büyük bir kısmı (nüfusun yaklaşık yüzde 90'ı) çok kısa bir sürede anayurdundan korkunç koşullarda sürgün edildi, sürgün edilenlerin üçte biri sürgün yollarında açlık ve hastalıktan hayatını kaybetti.
  
Osmanlıların bu kadar insanı topraklarına kabul etmemesi ihtimalinden endişe eden Rus Çarı, bu ihtimali ortadan kaldıracak bir anlaşma yapmak üzere Terek bölgesi idaresinden sorumlu Loris Melikov'u İstanbul'a gönderdiler. Loris Melikov, sürgün edilen insan sayısı ne olursa olsun geri çevrilmemeleri için Osmanlı Devleti ile görüşmeler yaptı.
 
Sürgün sonrasın Kafkas halkları perişan olmuştu. Sürgünden 8 yl sonra Çerkeslerden 8,500 aile 1872 yılında Kafkasya’ya geri dönüş talebi ile başvuruda bulundu. Bu aileler geri döndürüldükleri takdirde Kafkasya'da her nereye yerleştirilirlerse kabul edeceklerini beyan ediyorlardı. Fakat bu başvurular Rus Çarına ulaştığında başvuru dilekçelerinin üzerine şu notu düştü Çar: "Geri dönüş söz konusu bile edilmemelidir".
Osmanlı yönetimi, bu kadar büyük bir göçte hazırlıksız yakalanmıştı.1864 yılından itibaren gelen Çerkesleri, Osmanlı İmparatorluğu'nun çeşitli bölgelerine yerleştirildi.
Osmanlı, Kafkasya’dan zorla göç ettirilenlerin yaklaşık 2 milyon kişinin büyük çoğunluğu bu süreç içerisinde yaşadıkları kötü şartlar, soğuk, hastalık, açlık sebebiyle hayatını kaybetmiştir. Ayrıca Çarlık Rusya hayatta kalabilen Çerkeslerin, Çarlık Rusya sınırlarına yakın yerlere yerleştirilmesine karşı çıkmıştır.
Osmanlı Devleti gelenleri; Anadolu’da: Samsun, Sivas, Ankara, Adapazarı, Düzce, Bandırma, İzmir, Manisa, Aydın, Mersin, Adana, Antalya’ya gibi şehirlere yerleştirildiler. Diğerleri de Osmanlı topraklarından; Bulgaristan, Sırbistan, Arnavutluk, Suriye, Irak, Ürdün, Filistin bölgelerine yerleştirildiler.
Günümüzde halen bu ülkelerde de Çerkes-Kafkasyalı Adige nüfus bulunmaktadır.
 
1993 yılında KAFDER ve Türkiye'deki derneklerin büyük bir çoğunluğunun bir araya gelmesiyle 2003 yılında KAFFED kuruldu.
Ankara'daki anma etkinliklerinde Türkiye'de ve uluslararası düzeyde örgütlenme başarıldı.
Bu çalışmalar sonucu artık Türkiye'de 21 Mayıs binlerce kişinin katılımıyla, etkinlikler ile anılıyor.
1864 ÇERKES GÖÇÜ SONRASI OSMANLI-RUS İLİŞKİLERİ1877-1878 OSMANLI RUS SAVAŞI (93 Harbi)
Çerkesleri yenerek, Kafkasya'yı ele geçiren Ruslar önünde artık en büyük engel kalkmış, yüzyıllardır Çarlık Rusya hayali olan sıcak denizlere açılma vakti gelmişti.
93 Harbi olarak da bilinen Osmanlı Rus Savaşı 1877-1878 yıllarında meydana geldi.
Balkanlarda ve Kafkaslarda gerçekleşen savaş neticesinde Ruslar doğuda Erzurum batıda Edirne’ye kadar olan bölgeleri ele geçirdiler.
Rusların bu ilerleyişi karşısında padişah II. Abdülhamit barış istedi; Romanya, Karadağ ve Sırbistan'ın egemenliği tanınmak zorunda kalındı.
KIBRIS İNGİLİZLERE VERİLDİ
Osmanlı Devleti, Rusya'nın yeni bir saldırısına karşı korunmak için İngiltere ile bir savunma antlaşması yaptı (4 Haziran 1878). Rus saldırısında; İngiltere'nin Osmanlı Devleti 'ne gerekli yardımı yapması karşılığında Kıbrıs Adası İngiltere'ye bırakıldı.
RUSLAR KARS'I ELE GEÇİRDİLER
Berlin Antlaşması (13 Temmuz 1878 ) ile Erzurum'un kuzey doğusunda bulunan Artvin, Batum, Şenkaya, Ardahan, Kars ve Sarıkamış savaş tazminatı olarak Ruslara bırakıldı.
1878-1881 arasında üç yıl içinde 82.000 Türk, Kars’ı terk edip, Erzurum çevresine yerleşmek zorunda bırakıldı. Ruslar, Kars’a Ermeni, Rum, Süryani, Eston ve hatta Ukraynalı yerleştirdiler. 1897’de Kars’ta yüzde 51 civarında Türk kalırken, 1914’te Türklerin nüfusu yüzde kırka indi.
Çarlık Rusya'nın Ekim Devrimi ile yıkılması ardından; Ruslar 1918 yılında Kars, Artvin ve Batum’u terk etmiştir.
Kurtuluş Savaşında 15’inci Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa, 30 Ekim 1920’de Kars’ı kurtardı. Rusya 16 Mart 1921 Moskova Anlaşması ile Batum hariç olmak üzere, Kars ve Arvin’in Türkiye’ye iadesini kabul etti.
Sovyetler Birliğinin Yıkılması Sonrası Kuzey Kafkasya'da Neler Oldu ?
Günümüzde Rusya Federasyonu içerisinde, toplumun çoğunluğunu etnik kökeni Rus olmayan halkların oluşturduğu 21 farklı Cumhuriyet vardır. Bunlar 1993'te Rusya Federasyonu'nun kabul ettiği Rusya Anayasası ile Rusya Federasyonu'na bağlı Cumhuriyetler olarak anılmaktadır... devamı için tıklayınız.
RUS KOZAKLARI Kimdir ?
Kafkasya'ya yerleştirilen; Slav Kozakları bazı kaynaklarda yanlış olarak Kazak olarak geçmektedir. Bu yanlış bir isimlendirmedir. Detaylar için tıklayınız : Rus-Slav Kozaklar kimdir ?
|
