Rus ordusunda teğmen olarak görev yapan, Rus yazar, Leo Tolstoy'un Slav Hristiyan Kozaklar hakkında yazdığı ünlü romanı Türkçe'ye "Kazaklar" olarak tercüme edilmiştir.
Slav ve Hristiyan bir topluluk olan bu halk; Osmanlı-Rus savaşlarında Osmanlı'ya karşı savaşmışlardır.
Kazakistan ve Kazak Türkleri ile hiç bir akrabalıkları ve benzerlikleri yoktur.
Zaten Tolstoy'un ünlü romanının orijinal Rusça adı "Kazaklar" değildir, "Kazaki"dir,
Slav dillerinde de isimleri Kazak olarak geçmez: Ukrayna:Kozaky, Rusça:Kazaki , Polonya:Kozacy , Çek-Slovakça:Kozaci denmektedir.
Türkçe'de bu anlam karmaşasının önüne geçilmesi için Kozaklar veya Kozak da denmektedir.
Peki kimdir bu Kozaklar ?
Don ve Dinyeper nehirleri boyunca 15. yüzyıldan itibaren Slavlar arasında "Kozaky" adıyla Slav, Hristiyan bir topluluk oluşmaya başladı. Bu kişiler çoğunlukla serfler olarak adlandırılan toplum tabakasından geliyorlardı.
Kozakları anlamak için Serfliği anlamak gerekir
Çarlık Rusyası'nda, kölelik sistemine oldukça benzeyen bu sistemde Rus köylüsü olan serfler; toprağın ve ürünün mülkiyeti toprak ağasına ait olmakla birlikte, işledikleri topraklarda yiyecek ve giyecek ihtiyaçlarını karşılayacak kadar ürünü kendilerine ayırabiliyorlardı.
Kölelerden farklı olarak satılamıyorlardı. Serfler genellikle kendilerine tahsis edilmiş toprakta çalışmakla birlikte, bazen toprak ağası tarafından başkasına tahsis edilmemiş topraklarda çalıştırılabiliyorlardı. Ayrıca kendilerine ayırdıkları tahılı öğütmek için sadece kendi toprak ağalarına ait değirmenleri kullanabiliyorlardı.
Ayrıca efendilerinin izni olmadan topraklarını veya köylerini sürekli olarak terkedemiyorlar, evlenmek, iş değiştirmek veya mallarını devretmek için efendilerinden izin almaları gerekiyordu. Toprağa bağlılardı ve toprak el değiştirdiğinde serfler de yeni efendinin hizmetine giriyorlardı. Çoğunlukla kötü muamele görüyorlardı ve kanun önünde efendilerine nazaran çok kısıtlı haklara sahiplerdi. Serflikten çıkmanın tek yolu özgür bırakılmak veya firar etmekti.
İşte bu ortam içerisinde bir çok Rus-Serf aileler daha iyi bir hayat için farklı arayışlara giriştiler. İlk dönemlerde, Kozaklar çoğunlukla toprak sahiplerinin zulmünden kaçan serflerden ve oluşuyordu. Geçim vasıtaları Don ve Dinyeper boyunca buldukları sahipsiz arazilere yerleşerek balıkçılık ve tarım uğraşmışlardır. İlerleyen dönemde kendi aralarında hiyerarşik bir yapıya dönüşerek diğer köyleri yağmalamaya başladılar. Polonya (Lehistan) Litvanya arazisinden başka, Don ve Dinyeper boyunca inerek Karadeniz'e kadar çıktıkları ve hatta Anadolu sahillerinde yağmalar yaptıkları olurdu.
Moskova'dan Azak ve Kefe şehirlerine gidip gelen Rus tüccarları da bu Kazaklar'ın hücumuna maruz kalırdı. Kazaklar, kendi aralarından seçtikleri başbuğları atamanlarının idaresinde, birkaç bin kişilik kitle halinde harekete geçerler, komşu yerleşik memleketlerde soygunculuk ederlerdi. .
Zamanla Kozaklar Çarlık Rusya sınırlarını koruyan bir topluluk haline geldi
XVI. yüzyıl başında Lehistan (Polonya) kralları Tatar akınlarına karşı koymak üzere Kozaklar'ı öncü güç olarak örgütledi. Rus çarları da Polonya geleneğini devam ettirerek Kozaklar'ı, önce sınırların korunmasında daha sonra Rusya'nın Ural, Kafkas ve Hazar Denizi'ne doğru yayılmasında öncü güç olarak kullandılar.
Kazaklar'da askerlik hizmeti her erkek için zorunluydu. Kazak topluluğunun temel birimi olan Stanitsa denilen köylerdi. Her Stanitsa'nın seçilmiş bir meclisi bulunmaktaydı. Stanitsalar birleşerek daha büyük olaan Okrugiler'i(bölge), bunlarda birleşerek Voiskolar'ı (ordu) oluşturdu. Toprak, köyün ortak malıydı.
1812 yılında Napolyon'un Moskova'yı işgali sonrasında Kozaklar; gayri nizami savaş taktikleri ve sabotajlar ile Fransız ordusuna çok büyük zarar verdiler. Bu savaş sonrasında ülkesini Fransız işgalinden kurtaran Ruslar arasında Kozaklara karşı sevgi ve güven çok arttı.
Kozaklar, Çerkeslere karşı savaşıyor
18. ve 19. yüzyılda Çarlık Rusya'nın Kafkasya'yı ele geçirme politikası sırasında Slav ve Hristiyan olan Kozaklar ile beraber olup, Müslüman Çerkeslere karşı savaşmışlardır.
Stanitsa denen ve sınırda kurulan Kozak köyleri; Kafkasya'da Çerkeslere karşı yapılan savaşta Rus askeri kale ve karakollarından yardım alıyorlardı. Karşı kuleler kurmuş olan Çerkesler de, gözetleme kulelerine "çeşane" (gece gözü) diyorlardı (Stanitsa, Rusya'da Kozak köylerine verilen genel ad)
Bu köyler Rus yayılma politikasına destek amacıyla, işgal edilen bölgelerde ve sınır boylarında kuruluyorlardı. Stanitsaların etrafı, korunma amacıyla çit ve siperlerle çevriliyor, uygun yerlerde gözetleme kuleleri kuruluyordu. Erken haberleşme kulelerde ve yüksek yerlerde ateş yakılarak sağlanıyordu)
1864 yılında Çarlık Rusya Kafkasya'yı ele geçirdi
Yıllardır Ruslar'a yardım eden Kozaklar; 1869'dan sonra özel toraklara sahip olması Çarlık Rusya tarafından kabul edildi ve Kafkasya'da vatanlarından sürülen Çerkeslerin topraklarına Kozaklar yerleştirildiler.
1916-1920 arasındaaki Rusya'daki içsavaş sırasında Kozaklar'ın bir bölümü Çarlık safında, bir bölümü Kızılordu saflarında savaştı. II. Dünya Savaşı boyunca bazı Kozak askeri birimleri varlığını sürdürdü, ancak eski biçim toplulukları eriyerek SSCB'nin yeni yönetsel birimlerine katıldı. Bugünkü Ukraynalılar'ın kökeni Zaporojya Kazakları'na dayanır.
Günümüzde Kozaklar:
Rusya'nın özellikle Kafkasya ve Kırım bölgelerinde yaşamlarını sürdüren Kozakların torunları vardır.
Bu aileler 1864 yılında Çerkeslerin topraklarından sürgün edilmesi sonrasında Çarlık Rusya'sı tarafından sistematik şekilde Kafkasya'ya yerleştirilmişlerdir.
Çeşitli tören ve kutlamalarda Rus Kozaklar'ın at üzerinde geçit töreni yapmaları ilgiyle izlenir. Kozaklar 21.yüzyılda Rusya Federasyonu içerisinde "Slav ve Ortodoks Hristiyan Milliyetçiliği'nin" simgesel sembolü olmuşlardır. Ama uzun yıllardır Kafkasya'da kendilerine tahsis edilen Çerkes topraklarında yaşayan Slav Kozakların, dansları, giyimleri tamamen Kuzey Kafkasya, Çerkes halklarını taklit eder hale gelerek, eski giyim adetlerini kaybetmişlerdir.
Günümüzde Moskova ve St.Petersburg'da düzenlenen "Cossack Show" adlı gösteriler düzenlenmekte ve yabancı turistlerin de büyük ilgisini çekmektedir. Bu gösterilerde Rus ve Slav dansları değil tamamen Kuzey Kafkasya, Çerkes dansları yapılmakta ve geleneksel Çerkes kıyafetleri giyilmektedir.
 |
| "1700 yıllarında geleneksel kıyafeti ile Rus-Kozak" Rus tarzında ayakkabı, çorap, ceket giyiyor |
 |
| Geleneksel Rus Kıyafetleri |
 |
| 19.Yüzyıl Rus Kıyafeti |
 |
| Günümüzde ise; Rus Kozaklar, giyimleri tamamen Kuzey Kafkasya halklarını taklit eder hale gelerek, eski adetlerini unutmuşlardır. |
 |
| "Kremlin Sarayında törene katılan bir Kozak" Günümüzde "Rus-Ortodoks Hristiyan Milliyetçiliği'nin" simgesel sembolü olan Kozaklar, kendi Rus elbiseleri yerine, kıyafet olarak Kuzey Kafkasya, Çerkez elbiseleri giymektedirler. |
 |
| Geleneksel Kafkas-Çerkes Halk Dansları ve Kıyafetleri |