 |
| Karlov Köprüsü, Prag |
PRAG, Çek Cumhuriyeti
Prag, konumu itibariyle ticari yolların kavşak noktasında olduğundan tarih boyunca yabancıların ilgisini çekmiştir. Ayrıca Prag tarihinde rol oynayan 3 büyük hanedanlık ise: Premysller, Lüksemburglar ve Habsburglardır.
Prag tarihinde önemli bir rol oynayan Vltava Nehri ve Vadisi civarına, ilk olarak İ.Ö. 500’de Keltler, 9. – 6. y.y.’da Markomanlar, İ.S. 500 civarında da Slav Kabileleri yerleşmiştir. İ.S. 800’lerde ise Premysller’in hakimiyetiyle günümüzde de yansımalarının görüldüğü Prag şehrinin temelleri oluşmuştur. Premysller’in kurucusu Prenses Libuse ilk kadın hükümdar olup 400 yıl hüküm süren bir hanedanlık kurmuştur.
Çek Devleti’nin kuruluşunda büyük rol oynayan ve bu dönemde Aziz Vitus Rotondası’nı yaptıran Prens Vaclav da Prag tarihinin önemli isimlerindendir. Aziz Vitus Rotondası, Vaclav’ın ölümüyle hac merkezine dönüşmüştür.
9. y.y.’dan itibaren önemi artan Prag Kalesi, zamanla değişime uğrayarak taş yapılardan oluşan, içinde bir beyaz bir de siyah kulenin bulunduğu, Aziz George Manastırı ve Bazilikası ile Prensin Sarayı’nın yer aldığı Romansek bir kale haline dönüşmüştür. Kale’nin dış duvarının etrafındaki Küçük Mahalle, Eski Şehir’e Judith Köprüsü ile bağlı olup tüccarlar ve zanaatkarların meskenidir. Romanesk Dönem’in en iyi izleri Aziz George Bazilikası ve Aziz Martin Rotondası’nda görülmektedir.
Ortaçağın sonlarına doğru en görkemli günlerini yaşamaya başlayan Prag şehri, Roma İmparatoru IV. Karl döneminde pek çok değişime uğramıştır. Bu dönemde Karlova Üniversite’si kurulmuş, Judith Köprüsü’nün yerine yeni bir köprü inşa edilmiş, Yeni Şehir semti kurulmuş, Prag Kalesi yenilenmiş ve Gotik tarzda pek çok kilise ve manastır yapılmıştır. Bu dönemde inşa edilen Gotik yapılar arasında Aziz Vitus Katedrali, Karel Köprüsü, Eski-Yeni Sinagog, Karlova ve Tyn Kilisesi’ni sayabiliriz.
Çek soylularının 1619 yılında Bohemya Kralı II. Ferdinand’ı tahttan indirip yerine V. Fredrich’i atamaları Beyaz Dağ Savaşı’na ve Katolik olmayanlara yapılan zulüm dönemi ile Almanlaştırma çalışmalarına sebep olmuştur.
19. y.y. Prag tarihinin en başarılı dönemlerinden biridir. Bu dönemde Çek halkı Avusturya idaresindeki boşluklardan yararlanarak kendi kültürünü tanıma çabasına girmiştir. Bu dönemde Çek dili tekrar canlanmış ve Ulusal Tiyatro tekrar açılmıştır. Ayrıca Yahudi Mahallesi ve Yeni Şehir yeniden inşa edilmiş ve taşımacılıkta atılımlar yapılmıştır. Bu dönemin izlerini en iyi yansıtan yapılar arasında Ulusal Müze, Belediye Sarayı, Rudolfinum ve Ulusal Tiyatro’yu sayabiliriz.
2. Dünya Savaşı sırasında fazla zarar görmeyen Prag, bu dönemde Nazi baskılarından kurtularak sosyalist bir devlet olmuştur. Ancak bu durum ülkeyi karıştıran Kadife Devrim’e yol açmıştır. Uzun süre iç isyanlarla boğuşan Prag, günümüzde Çek Cumhuriyeti’nin başkenti olup Avrupa Birliği üyesidir.
 |
| Eski Şehir Meydanı, Tarihi Saat Kulesi ve TYN Kilisesi, PRAG |
GÜNÜMÜZDE PRAG ŞEHRİ
1993 yılında Avrupa Kıtası’nın ortasında kurulan Çek Cumhuriyeti’nin başkenti ve Bohemya Bölgesi’nin merkezi olan Prag, yaklaşık 500km² yüzölçümüne ve 1 milyondan fazla nüfusa sahiptir. Beş eski semtten meydana gelen Prag’ın ortasından ise Vitava Nehri geçmektedir. Bu semtler; Eski Şehir, Yahudi Mahallesi, Prag Kalesi ve Hradcany, Küçük Mahalle ve Yeni Şehirdir. Şehrin bazı kısımları uzun yıllar su baskınlarının etkisi altında kaldığından bazı yerler şehrin 2 metre altına gömülerek yapılmıştır. Ayrıca nehir üzerine sekiz baraj, bir kanal ve pek çok su benti yapılarak gemilerin nehre girişi kolaylaştırılmıştır.
PRAG, ESKİ ŞEHİR SEMTİ:
Prag’ın merkezinde yer alan bu semt pek çok sokaktan oluşmaktadır. 1338 yılında Belediye Sarayı’nın ardından da Calm-Gallas gibi yapıların inşa edilmesiyle önemi artmıştır. Günümüzde bu semtin meydanı trafiğe kapalıdır. Bu özelliğinden dolayı yaz aylarında semt meydanı ve bazı sokaklardaki kafelerin masaları dışarıda yer alır.
Şehirde bulunan yapılardan ilki: 11. yüzyıldan beri burada olduğu tahmin edilen Barut Kapısı’dır. Bu yapı barut depolamak amacıyla yapıldığı için adını buradan almıştır. Önceleri şehrin 13 girişinden biri olan yapı Kral II. Vladislav tarafından 1475 yılında kralın tahta çıkışını kutlamak üzere yeniden yapılanmıştır. Ancak kral isyanlarla başa çıkamayıp şehirden kaçınca yapılanma çalışmaları durmuştur.
Eski Kraliyet Sarayı’nın yerine inşa edilen Belediye Sarayı binası da Eski Şehir semtinin önemli yapılarındandır. 1900’lü yıllara kadar bakımsız ve köhne olan bina, bu tarihten sonra yıkılarak yerine günümüzde kullanılan kültür merkezi yapılmıştır. İçerisinde konser salonu ve Smetana Salonu bulunan yapının içinde ayrıca pek çok küçük salon, büro ve kafe ile restoranlar bulunmaktadır.
 |
| Karlov Köprüsü |
Adını örgü biçimli ekmeklerden alan ve Prag’ın eski sokaklarından biri olan Celetna Sokağı, bir zamanlar kralların taç giyme törenlerine ev sahipliği yapmıştır. Hem romanesk hem gotik ama ağırlıklı olarak barok yapılardan oluşan bu sokaktaki önemli yapılardan biri Siyah Madonna Evi’dir. Bu Ev, resim, heykel, mimari tasarım vb. gibi çeşitli koleksiyonlara sahiptir. İşte bu sokak sizi Eski Şehri Meydanı’na götürecektir. Prag’da rehberlik yaparken “Kansav, Prag’da nerede oturup bir kahve içelim ?” diye soranlara… Eski Şehir Meydanında hem gündüz, hem de gece, sokaktaki canlılık ve insanların enerji yoğunluğunun, dünyada eşi benzeri olmayan bir güzellikte olduğu.. cevabını veriyorum.
Prag’ta Eski Şehir Meydanında önemli yapılardan biri olan Tyn Kilisesi, 1365 yılında Gotik tarzda inşa edilen bu kilisenin en önemli özelliği 15-16. yüzyıllar arasında reform hareketlerine ve adını dini lider Jan Hus’tan alan Husçu akımlara öncülük etmesiydi. Eskiden Kilisenin ön kısmında bu mezhebin sembolü olan kadeh ancak 1621 yılın da bu heykel eritilerek yerini Madonna heykeline bırakmıştır. Kilise’in kuzeyinde İsa’nın çilesini tasvir eden bir taç kapı içinde ise Çarmıha Geriliş sahnesini tasvir eden heykeller vardır. Kilisenin arja tarafında da yine çeşitli mimari unsurların yer aldığı Tyn Avlusu vardır.
Prag tarihinde önemli bir yer edinen Jan Hus Anıtı, 1915 yılında reformcu ama sapkın ilan edilerek kazıkta yakılan din adamı Jan Hus anısına yapılmıştır. Bu anıtta hem Husçu savaşçılar hem Protestanlar hem de genç bir anne figürü yer almaktadır. Bu figürlerde anlatılmak istenen duygu, inançlarından vazgeçmek yerine ölmeyi tercih eden insanların ahlak anlayışıdır.
12. yüzyıl ile 14. yüzyıllar arasında önemli bir toplantı merkezi olan Aziz Niklaus Kilisesi’nin, günümüzdeki hali 1735’te tamamlanmıştır. 1781 yılında II. Joseph sosyal faaliyetler için kullanılmayan kiliseleri kapatınca Aziz Niklaus Kilisesi de geniş çapta talan edilmiştir. I. Dünya Savaşı sırasında yeniden restore edilen Kilisenin kubbesine Aziz Niklaus ile Aziz Benedict’in freskleri yerleştirilmiştir. I. Dünya Savaşı’ndan sonra Çekoslovak Husçu Kilisesi’ne devredilen yapı günümzde konser alanı olarak da kullanılmaktadır.
 |
| Prag Saat Kulesi, Orloj - Prag |
Eski şehir Meydanında bilinen ilk saati 1490 yılında Jan Z Ruze isimli bir usta tarafından yapılmıştır. Hatta ustanın bu saati başka bir yerde yapmasını önlemek için kör edildiği bile söylenmektedir. Saatin son halini ise 1552-72 yılları arasında Jan Taborsky vermiştir. Orloj isimli bu saatin en önemli özelliği her saat başı çaldığında 12 Havarinin Geçit Töreninin sergilenmesidir. Pek çok turistin oldukça ilgisini çöken bu tören; saatin solunda bulunan ve ölümü simgeleyen iskeletin sağ elinde tuttuğu ipi çekmesiyle başlar. Aynı anda sol elinde çevirdiği kum saati devreye girer ve ardından pencere açılarak Aziz Paulus ve 11 Havarisi Aziz Petrus ile bir daire çizerek sağdan sola dönerler. Ardından bir horoz öter ve çan çalar. Ayrıca bu figürler arasında bir Osmanlı, aynada kendine bakan kibir ve açgözlülüğün simgeleri de vardır. Burada işlevsel olarak asıl saat ise Astronomi Saati’dir. Saatte Dünya evrenin merkezine yerleştirilmiştir ve ay ile güneşin dünya etrafındaki dönüşleri resmedilmiştir. Saat üzerindeki ibre 3 farklı zamanı göstermektedir. Bunlardan ilki; yani dış halka Ortaçağ Arap rakamlarından oluşur ve 24 saatlik eski Bohemya zamanını ölçer. Bir diğer halka ise Roma rakamlarından oluşan saati gösterir. Saatin ortasındaki mavi kısım ise gündüzü temsil eder ve 12 bölümden oluşur.
….
Tempo Tur ile 2004 yılından beri, her yıl defalarca gittiğim Budapeşte, Viyana, Prag şehirlerine hala doyamadım. Her gittiğimde daha büyük heyecan ile gezdiğim bu şehirler, sokak sokak keşfedilmeye değer.
Dünyanın birçok ülkesini gezmeme rağmen, hem mimarisi, hem insanları, hem de doğal güzellikleri ile Budapeşte, Viyana ve Prag şehirleri beni dünyada en çok etkileyen yerlerin başında gelmektedirler. Bu şehirleri gezmeyi hayal eden herkesin, benim gibi hayallerine dokunması dileklerimle…
Dünyanın birçok ülkesini gezmeme rağmen, hem mimarisi, hem insanları, hem de doğal güzellikleri ile Budapeşte, Viyana ve Prag şehirleri beni dünyada en çok etkileyen yerlerin başında gelmektedirler. Bu şehirleri gezmeyi hayal eden herkesin, benim gibi hayallerine dokunması dileklerimle…
Kansav Arslan
.
Fotoğraflar ve yazı: Kansav Arslan
ORTA AVRUPA TURU YAZILARI :
.
Fotoğraflar ve yazı: Kansav Arslan